چرا زنان ایرانی کار نمی کنند؟ - وبلاگ وردپرس

به گزارش وبلاگ وردپرس، چه خوش مان بیاید و چه نه، جامعه ایرانی، زنان را خانه نشین می خواهد. تا همین 3 دهه پیش، نشستنِ زنان پشت فرمانِ خودرو، اگر نه یک تابو، که رخدادی غیرمعمول بود، اما این روز ها همه به آن عادت کرده اند. حضور زنان در جامعه و فعالیت های اقتصادی هم به همین سیاق، در سال های اخیر رشد کرده است.

به گزارش تجارت نیوز، با این همه، وقتی از دریچه آمار و ارقام به ماجرا نگاه می کنیم، شرایط کاملا متفاوت می شود. در واقع، داده های آماری نشان می دهند که جامعه ایرانی همچنان یکی از مردسالارترین جوامعِ جهان است و به عنوان نمونه، شکاف جنسیتی در نرخ مشارکت اقتصادی در ایران، آن اندازه بزرگ است که ایران را در میانِ بدترین هایِ جهان از این منظر قرار داده است.

کمتر از نیمی از ایرانی ها کار می کنند

داده های آماریِ مرکز آمار ایران نشان می دهند که در تابستانِ سال 1398 و در میان جمعیت 15 سال به بالای کشور، نرخ مشارکت اقتصادی حدود 44.9 درصد (تقریبا 45 درصد) و در میان جمعیت 10 ساله به بالا، حدود 40.8 درصد بوده است. (توجه کنید که این شاخص، با نرخ بیکاری تفاوت دارد.)

چه کسی زنان را خانه نشین می خواهد؟

اما اگر این داده ها را بر اساس جنسیت مورد بررسی قرار بدهیم چطور؟ بر این اساس، در مقطعِ زمانیِ مورد بررسی، 72.2 درصد از مردان و تنها 17.6 درصد از زنانی که 15 سال به بالا داشته اند، در فعالیت های اقتصادیِ کشور دخیل بوده اند. به این ترتیب، واضح است که مردان 4 برابر بیشتر از زنان در بازار کارِ ایران حضور داشته اند.

این نشان می دهد که تمایل به کار کردن یا در اختیار داشتن امکانِ کار کردن برای مردان ایرانی، حدود 4 برابر بیشتر از زنان ایرانی است. در واقع، بر اساسِ این داده ها، مردان جای زنان را در بازار کار تنگ نکرده اند (هر چند این موضوع به جایِ خود قابل بررسی است)، بلکه مشارکت زنان در فعالیت های اقتصادی کمتر از مردان بوده است.

از آن سو، بر اساس همین داده های آماری، در تابستان سال 1398، نرخ مشارکت اقتصادیِ زنان در شهر های کشور به طور متوسط برابر با 16.9 درصد و در روستا های کشور به طور متوسط برابر با 19.7 درصد بوده است.

در میان استان های کشور نیز بالاترین نرخ مشارکت اقتصادی برای زنان در استانِ گیلان (24.8 درصد) و کمترین نرخ مشارکت اقتصادی برای زنان در استانِ مرکزی (حدود 7 درصد) به ثبت رسیده است.

شکاف جنسیتی در بازار کارِ ایران چقدر عمیق است؟

اما اجازه بدهید از زاویه کلان تری به موضوع نگاه کنیم. داده های سازمان بین المللی کار (International Labour Organization با سرواژه ILO) نشان می دهد که ایران یکی از کشور هایی است که بیشترین شکاف میان حضور زنان و مردان در بازارِ کارِ آن وجود دارد.

عبارت فنی تر برای توضیح این موضوع، شکاف جنسیتی در نرخ مشارکت اقتصادی (Gender gap in labor force participation rates) است که نشان می دهد حضور زنان در بازارِ کار یک کشور، چقدر کمتر از حضورِ مردان در بازارِ کارِ آن کشور است.

باز هم برای یادآوری، این به آن معنا نیست که مردان حق زنان را در بازار کار اشغال کرده اند، بلکه می تواند به این شکل تعبیر شود که زنان در یک کشور، تا چه اندازه در بازارِ کار حضور دارند. (بنابراین، جمع درصد مشارکت اقتصادی زنان و مردان می تواند عددی بزرگ تر از 100 باشد.)

داده های سازمان بین المللی کار در سال 2017 میلادی، داده های مرکز آمار ایران را تایید می کنند: در آن سال در ایران، نرخ مشارکت اقتصادی برای مردان 71.4 درصد و برای زنان تنها 16.8 درصد ثبت شده است. (که اندکی با آمارِ ثبت شده در داخل کشور متفاوت است.)

در میان کشور های منطقه و در مقایسه میان نرخ مشارکت اقتصادی مردان و نرخ مشارکت اقتصادی زنان، شرایط کشور هایی مانند افغانستان (86.7 درصد در مقابل 19.5 درصد)، پاکستان (82.7 درصد در مقابل 25 درصد)، جمهوری آذربایجان (69.5 درصد در مقابل 63 درصد) و ترکیه (71.9 درصد در مقابل 32.4 درصد) از ایران بهتر بوده است.

این در حالی است که شرایط ایران، تقریبا مشابه عراق است: در این کشور، در سال 2017 میلادی، نرخ مشارکت اقتصادی مردان 74.1 درصد و نرخ مشارکت اقتصادی زنان حدود 18.7 درصد بوده است.

در واقع، نگاهی به نقشه جغرافیای جهان نشان می دهد که عمده کشور های منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، بدترین شرایط را در زمینه مشارکت زنان در فعالیت های اقتصادی دارند. بر این اساس، کشور های یمن، عراق، قطر، عمان، عربستان سعودی، سوریه، امارات متحده عربی، اردن و ایران، در قعر این جدول هستند.

آفریقا همترازِ اروپا: جایی که زنان پا به پای مردان کار می کنند.

اما شرایط در کشور های دیگر و نقاط دیگر در جهان چگونه است؟ جالب توجه ترین نکته در این زمینه این است که برخی کشور های واقع در جنوب صحرای آفریقا (Sub-Saharan Africa)، نه فقط شاهد شکاف جنسیتی در نرخ مشارکت اقتصادی نیستند، که در مواردی بازار کارِ عمدتا زنانه دارند.

به عنوان نمونه، داده های آماریِ بانک جهانی در سال 2019 نشان می دهند که کشور هایی مانند روآندا (با نرخ مشارکت اقتصادی 84 درصدی زنان)، موزامبیک (با نرخ مشارکت اقتصادی 77.2 درصدی زنان) و آنگولا (با نرخ مشارکت اقتصادی75.3 درصدی زنان)، در فهرست کشور هایی قرار دارند که عمده زنان در آن ها به کار مشغول هستند.

شکاف جنسیتی در نرخ مشارکت اقتصادی

در مقابل، نخستین کشور اروپایی که در این فهرست ظاهر شده، ایسلند (با نرخ مشارکت اقتصادی71.8 درصدی زنان) است که در جایگاه 17 قرار گرفته است. سوئد (با نرخ مشارکت اقتصادی 61.1 درصدی زنان) در جایگاه 44 و نروژ (با نرخ مشارکت اقتصادی 60.2 درصدی زنان) در جایگاه 51 در این فهرست قرار دارند.

خلاصه ماجرا این است: در ایران نه فقط عمده کسانی که می توانند کار کنند، کار نمی کنند (حدود 45 درصد به حدود 55 درصد در میان جمعیت 15 ساله به بالا) که تقریبا 82.4 از زنانی که می توانند کار کنند و در سن کار هستند، بیرون از بازارِ کار قرار دارند.

هر چند در این قبیل داده های آماری معمولا کار بدونِ مزدِ زنان (از جمله در خانه) مورد بررسی قرار نمی گیرد، اما فاصله قابل توجه ایران با کشور هایی همچون پاکستان، افغانستان و حتی برخی کشور های آفریقایی در این زمینه، نشان می دهد که این بار هم ممکن است پای فرهنگِ مردسالارانه در میان باشد.